lobby in de zorg – de apotheker

Publicatie: ‘Apothekers zoeken bewust de politiek op’

Auteur: Fréderik Geerdink, Medisch Vandaag, april 2003

“Publiek heeft met apotheker als koopman niets te maken”

In deze politiek roerige tijden wordt er weer heel wat afgelobbyd door allerlei belangengroepen in de zorg. Reden om drie beroepsgroepen aan de hand van een niet zo soepel verlopen lobby tegen het licht te houden. Wat ging er mis, wat moet er anders? In dit drieluik het laatste verhaal: de apothekers.

Al een tijdje probeert de KNMP het ministerie van VWS warm te laten lopen voor haar alternatief voor de clawbackmaatregelen: een honoreringsstructuur waarin een kostendekkende vergoeding is opgenomen voor de zorgverlenende taken van de apotheker. Die is dan niet meer afhankelijk van kortingen en bonussen om zijn of haar bedrijf draaiende te houden. Maar hoewel de KNMP kind aan huis is op het ministerie, is het na tien jaar lobbyen nu pas gelukt echt serieus aandacht te krijgen voor de plannen. Te laat om de clawbackmaatregelen tegen te houden: het grote terugbetalen van kortingen en bonussen staat voor dedeur. “Onze boodschap is al tien jaar consistent,” zegt C. de Roos, woordvoerster van de KNMP. “en dat is volgens ons de basis van een goede lobby. Maar we hadden de politieke wind niet altijd mee.”

De dubbelrol die de apotheker heeft – zorgverlener en ondernemer – maakt het voor de KMNP niet altijd even gemakkelijk voor de belangen van de achterban op te komen. Voor het publiek is die dubbelrol geen enkel probleem, zo blijkt volgens De Roos uit recent eigen onderzoek, maar in de politiek is het wel een item. “We willen graag dat er een einde komt aan die discussie”, zegt De Roos, “en dat proberen we door ons plan onder de aandacht te brengen. Natuurlijk willen ook de apothekers hun financiële bijdrage leveren aan het betaalbaar houden van de zorg, maar dan niet via de clawbackmaatregel. Omdat die averechts werkt. In feite worden apothekers door het clawbacksysteem gedwongen nog meer kortingen en bonussen binnen te halen en wordt de koopmansgeest dus juist aangewakkerd.”

“Iedereen moet iets inleveren, en de apothekers zijn gewoon ook een keer aan de beurt.” Professioneel lobbyist Michiel Krijvenaar van Boer en Croon Corporate Communications is het met De Roos eens dat de apothekers de politieke wind niet altijd mee hadden. “En dat wordt steeds sterker”, meent hij. “Een tijdje geleden heeft zelfs VVD’er Hoogervorst de enorme bonussen voor managers in het bedrijfsleven bekritiseerd. Jezelf verrijken, dat kan niet meer in deze tijd.”

Niet dat hij beweert dat de apothekers dat doen, maar hun positie is volgens hem wel moeilijk uit te leggen. Krijvenaar:“Iedereen moet iets inleveren, en de apothekers zijn gewoon ook een keer aan de beurt”, zegt hij. “Dat al die miljoenen per se nodig zijn voor de bedrijfsvoering, is volgens mij moeilijk hard te maken. Het is een dun verhaal. Aan de andere kant is ook het verhaal van de politiek vrij dun. Er wordt gezegd dat de bonussen die nu naar de apothekers gaan, naar de zorg moeten, maar in feite gaat het naar de algemene kas en hoe het werkelijk besteed gaat worden, is nog maar de vraag.”

Afhankelijke patiënt

Krijvenaar, gespecialiseerd in de zorg, gelooft dat de apothekers het door hun imago in de lobby niet gemakkelijk hebben. “Ondanks dat hebben ze zich in mijn ogen altijd prima gepositioneerd bij beleidsmakers en in de politiek. Ze komen overal binnen, worden door iedereen als deskundig gezien. Ook op microgebied, als zorgverlener, doen ze hun werk uitstekend.”

Maar, zo vindt hij, die twee gebieden moet je wel gescheiden houden. Het publiek heeft alleen met de zorgverlener te maken, niet met de koopman, en volgens Krijvenaar is het verstandig dat ook zo te houden. De actie die de KNMP begin dit jaar hield en waarbij het publiek in de apotheek werd opgeroepen het ministerie een kaart te sturen om te vragen de clawbackmaatregelen af te blazen, vond hij dan ook geen slimme zet. “Zo’n zogenaamde grassroots-aanpak kan heel goed zijn, maar het moet wel enigszins spontaan opkomen. Het publiek moet zich echt bezorgd maken om iets en zelf in beweging komen, en dan is het een prima idee om daat als beroepsorganisatie achter te gaan staan. Maar je moet het niet zelf initiëren, zoals de KNMP heeft gedaan. Daar is het ook nog eens een veel te ingewikkeld onderwerp voor. De afhankelijke patiënt werd misbruikt om de zin van de KNMP door te drijven, door ze voor te houden dat bepaalde geneesmiddelen op termijn misschien niet meer verkrijgbaar zouden zijn als de apothekers hun zin niet kregen. Het publiek werd dus bang gemaakt.”

Daarmee is volgens Krijvenaar veel goodwill verspeeld. “Het verbaasde me omdat dit eigenlijk niet bij hun normaal zo doordachte lobby past,” zegt hij. “Een wanhoopsdaad, denk ik.”

“Je kunt niet vooraf met alle mogelijke partijen overleggen want dan komt er nooit iets van de grond.”Dat laatste geeft C. de Roos van de KNMP indirect toe als ze zegt dat de beroepsvereniging door de achterban sterk onder druk werd gezet om íets te doen. “We hebben er ook vooraf over overlegd met de NPCF en zij waren betrokken bij de start van de actie, maar een aantal andere partijen vonden de actie slecht. De Consumentenbond en de HIV-vereniging bijvoorbeeld. Daar hebben we achteraf nog mee gepraat. Het blijft manoeuvreren bij zulk soort acties, je kunt niet vooraf met alle mogelijke partijen overleggen want dan komt er nooit iets van de grond.” Of de KNMP nog eens een dergelijke actie zou organiseren, kan De Roos niet zeggen, maar ze meldt wel dat het in principe past binnen de wens die er toen leefde om een actie te houden die publieksvriendelijk was.

Eye-opener

E. van Gogh, apotheker in Driebergen, stond destijds achter de actie. “Het was misschien een vrij ongewone actie, en dat wordt al snel verkeerd uitgelegd. Maar ik zou ook geen actie gewild hebben waarbij de levering van medicijnen in gevaar zou zijn gekomen. Dat de hele kwestie wat gesimplificeerd werd voor het publiek, vond ik niet erg. Met alle technische details erbij was het te ingewikkeld geworden. Het publiek is zelf kritisch genoeg om te besluiten waar ze wel en niet aan meedoet, dat merkte ik in mijn eigen apotheek heel goed. En het heeft effect gehad, in die zin dat het voor veel Kamerleden een eye-opener was en er weer een debat kwam in de Kamer. Zo’n korte-termijnsucces is in het lobbyen volgens mij heel belangrijk. De strijd is nog niet gestreden.”

Zeker niet nu er een nieuw kabinet aankomt. Nieuwe minister, nieuwe kansen. De KNMP heeft zich er al flink op voorbereid: met alle fracties is inmiddels gepraat, iedereen is uitgebreid op de hoogte gebracht van de wensen van de beroepsgroep. C. De Roos: “En ook van het feit dat het ons er niet om gaat dat we geen bijdrage willen leveren. Want dat willen we natuurlijk wel. Het moet alleen wel efficiënt gebeuren.”Ook lobbyist Krijvenaar gelooft dat er nog veel mogelijk is. “Dat de clawbackmaatregelen zijn ingevoerd, is natuurlijk een tegenvaller, maar je kunt niet altijd gelijk krijgen. Dat hoort erbij. Maar een slag verliezen, wil niet zeggen dat je de oorlog niet wint. Ik hoop alleen wel dat de KNMP zo verstandig is het publiek niet meer bij haar lobby te betrekken.”

April 2003