75 miljard uitgeven

De uitgaven van VWS groeien de komende jaren van ruim 63 miljard door tot 75 miljard in 2015. ‘Geld voor hoestdrankjes bij de apotheek, dat zit daar nog niet bij. Die 75 miljard is wat we met z’n allen betalen’, legt minister Schippers van VWS uit. ‘We groeien dus 25 procent. Dat is in geld 15 miljard.’

Mateloos ergert Schippers zich aan berichten in de krant, in columns en op Teletekstpagina 101 als er weer eens wat uit het basispakket verdwijnt. Of het nu de maagzuurremmer, de diëtist, de pil, de antirookhulp of de fysiotherapeut is. ‘Mensen hebben zo vaak misplaatste ideeën over de zorg. Ze denken: we betalen steeds meer voor een steeds kleiner basispakket. Maar dat is niet waar. Dat beetje wat ik eruit haal staat niet in de schaduw van de ontzettend dure dingen, zoals nieuwe geneesmiddelen tegen kanker en nieuwe hulpmiddelen die ik maandelijks aan dat pakket toevoeg. Maar niemand ziet dat. Ik zet mijn handtekening en het komt erin. Alleen als ik het eruit haal, dan moet ik dat voorleggen aan de Kamer. En dan is er wél aandacht voor.’

Als Kamerlid zei ze het al: omdat een kleine groep niet kan omgaan met roken, seks en snoep, hoeft niet iedereen verstoken te blijven van die verleidingen. En ze is nog geen spat veranderd. ‘Dat vind ik nog steeds.’ Ze zegt het kort en bondig, gevolgd door een harde lach.

Waar komt die wens vandaan?

‘Ik was altijd al liberaal. Maar ik heb veel gereisd en in de samenlevingen waar ik ben geweest – ook in islamitische samenlevingen – zie je dat er een hele hoop niet mag, terwijl er wél enorm veel gebeurt. In Koeweit bijvoorbeeld werd mijn hele koffer en alles overhoop gehaald, kleren uit, ik vroeg me echt af: waar zijn ze nou naar op zoek? Was het drank. Alsof ik alcohol in mijn jaszak zou hebben!? Dan kom je in zo’n samenleving en de eerste plek waar je bent, vragen ze: biertje?’

Bent u zelf in uw jeugd beknot?

‘Ik heb dat vooral gezien toen ik in India studeerde. Begin jaren negentig was alcohol daar heel erg taboe. In restaurants werd het niet geschonken en kroegen hadden ze niet. Je had daar wel heel kleine deurtjes waarvan je niet wist wat er achter zat. Dan dacht je: wat staan die mensen daar toch allemaal? Daar bleken ze dan alcohol te verkopen, die kregen mensen in een bruine zak mee. HIV en prostitutie hadden ze ook niet. Maar dan liep ik daar en dacht ik: dit is toch echt een hoerenbuurt of ben ik nou gek? Je kunt als samenleving zeggen wat je wilt, maar de mensen doen het toch. Ik geloof er niet in dat je allerlei dingen waar mensen nu eenmaal zwakheden voor hebben, kunt verbieden of wegpoetsen.’

Gaat dat in Nederland ook op?

‘Nederland is een samenleving waar heel veel mensen die verleidingen kunnen betalen. Maar in samenlevingen waar mensen het niet kunnen betalen, snuiven ze gewoon lijm. Iedereen zoekt iets waar hij zijn roes uit kan halen. Toen wij jong waren, wisten we nog niet hoe slecht het was voor kinderen om te drinken. Je hersenfunctie wordt dan enorm aangetast, dat moet je ook actief bij de ouder voor het voetlicht brengen. En ik denk dat het veel beter is om jongeren weerbaar te maken. Daarom is mijn preventiebeleid vooral daarop gericht, daar gaan miljoenen extra naartoe.’

Atheïstisch

Dik twintig jaar na haar verblijf in India en Koeweit is de atheïstische Edith Schippers (47) opgeklommen tot minister in Nederland. De geboren Utrechtse zit in een kabinet dat wordt gedoogd door de anti-islampartij van Geert Wilders en dat rigoureus brak met het beleid dat onder CDA-premier Jan Peter Balkenende als ‘betuttelend’ werd betiteld.

Vaak vindt zij PVV-vicefractievoorzitter Fleur Agema – tevens woordvoerder zorg – aan haar zijde. Als er één strijd is die zij samen voeren is dit het antirookbeleid. Alras na het aantreden van dit kabinet werd het rookverbod voor kleine cafés zonder personeel teruggedraaid. Coalitiepartij CDA, die daar in oktober 2007 nog tegenstemde, ging mede door deze dames door de hoepel.

Nu staat de ‘vrouw van 75 miljard’ – vandaag gekleed in een ‘makkelijke dagrok’, ‘ik dacht och’, zoals ze zelf zegt – aan het hoofd van Neerlands duurste departement voor een veel grotere uitdaging.

Alleen niet zij, zoals bij de onderhandelingen over dit kabinet nog het geval was, maar VVD-fractievoorzitter Stef Blok schuift nu naast Mark Rutte aan tafel voor de tussenonderhandelingen over de bezuinigingen. Bij het aantreden van het kabinet koos Schippers voor de post van minister en paste ze voor het fractievoorzitterschap.

Vraag is of die onderhandelingen in het Catshuis nu lijken op die van bijna twee jaar terug. ‘Ik heb niet het vermoeden dat het er heel anders aan toe gaat dan toen. Al zijn mensen bij zo’n proces ook altijd heel belangrijk. Er zitten nu natuurlijk drie nieuwe medeonderhandelaars. Dat betekent ook een andere sfeer.’

Ongeëvenaard

Persoonlijk is Edith Schippers nu verantwoordelijk voor de grootste kostenpost van alle departementen. De miljardendame blijft er verrassend optimistisch onder. Ze spreekt. Snel. Staccato. En monter. Ook al staat het kabinet aan de vooravond van één van de grootste bezuinigingsoperaties ooit, ook in vergelijking met de ons omringende landen ongeëvenaard, ze blijft loyaal. Net als toen VVD-leider Mark Rutte op maar 13 zetels in de peiling stond.

De uitgaven van VWS groeien de komende jaren van ruim 63 miljard door tot 75 miljard in 2015. ‘Geld voor hoestdrankjes bij de apotheek, dat zit daar nog niet bij. Die 75 miljard is wat we met z’n allen betalen’, legt ze uit. ‘We groeien dus 25 procent. Dat is in geld 15 miljard. Behoorlijk wat dus.’

Het gaat dus de verkeerde kant op met die uitgaven. ‘Ja, dat is groei’, erkent ze, weer lachend. Toch zit ze met één ding echt in haar maag. Het beeld dat veel Nederlanders hebben van de zorg, klopt volgens de VVD-bewindsvrouw van geen kant.

Mateloos ergert ze zich aan berichten in de krant en op Teletekstpagina 101 als er weer eens wat uit het basispakket verdwijnt. Of het nu de maagzuurremmer, de diëtist, de pil, de antirookhulp of de fysiotherapeut is. ‘Mensen hebben zo vaak misplaatste ideeën over de zorg. Ze denken: we betalen steeds meer voor een steeds kleiner basispakket. Maar dat is niet waar. Dat beetje wat ik eruit haal staat niet in de schaduw van de ontzettend dure dingen, zoals nieuwe geneesmiddelen tegen kanker en nieuwe hulpmiddelen die ik maandelijks aan dat pakket toevoeg. Maar niemand ziet dat. Ik zet mijn handtekening en het komt erin. Alleen als ik het eruit haal, dan moet ik dat voorleggen aan de Kamer. En dan is er wél aandacht voor.’

In mei hebt u in de ministerraad gezegd dat u wat wilt doen aan die bewustwording onder het volk. U bent daar dus nog niet in geslaagd?

‘Daarom kom ik over twee maanden met een uitgave waarin ik probeer het probleem te schetsen voor mensen aan de keukentafel. Wat gebeurt er in de gezondheidszorg waardoor we niet zo door kunnen gaan als nu? Ambtenaren in de beleidstorens, bij het ministerie van Financiën en het Centraal Planbureau weten het wel. Maar de mensen die aan de keukentafel de problemen van de dag bespreken, weten dat onvoldoende.’

Koude douche

Ze vergelijkt het probleem van de zorg met de pensioenen. ‘Iedereen dacht: als ik gewoon zo doorga, krijg ik 70 procent van mijn laatst verdiende loon. Punt. Toen dat niet zo bleek te zijn, was dat een koude douche. Ik zie het als mijn taak als minister van Volksgezondheid om de boer op te gaan met dat verhaal. De minister komt naar u toe deze zomer. Het is, net als vroeger bij Veronica.’

Een soort omgekeerde verkiezingscampagne?

‘Nou…’, zegt ze bedenkelijk. ‘Ik vind het alleen echt niet te verantwoorden dat we die onwetendheid laten bestaan.’

U wilt ook dat patiënten vaker geconfronteerd worden met de rekening. Komt de dokter dan langs aan je ziekbed met de rekening waarop staat: behandelmethode A kost 1.000 euro en B kost…

‘Ik vind het heel gek dat je de rekening niet thuiskrijgt. Waar krijg je nu de rekening niet voor thuis? Ik vind dat de verzekeraars en het ziekenhuis afspraken moet maken dat er een kopietje van de rekening naar huis moet. Doen ze dat niet voor het eind van dit jaar, dan ga ik het wettelijk afdwingen. Dan kun je zien dat een hechting in het ziekenhuis tien keer zo duur is als bij huisartsenpost. Ik vind het belangrijk om een patiënt daarin mee te nemen.’

Hoe ver wilt u daarin gaan?

‘Als mensen heel erg ziek zijn, hoef je heus niet te zeggen: maar joh, deze pillen zijn heel erg duur. Alleen ik krijg nu soms brieven van mensen die nadat hun tante doodging thuis twee vuilniszakken vol medicijnen aantroffen. Blijkbaar durfde ze niet te zeggen dat ze die medicijnen niet slikte. Als ze had geweten dat die medicijnen duizenden euro’s kosten, had ze dat misschien niet gedaan. Als alles gratis lijkt, ziet niemand hoe duur het is.’

Cruyffiaans

Ook al gaat het over kwesties van leven en dood, de citaten van Schippers zijn soms bijna Cruyffiaans. Alleen al door de manier waarop de zinnen uit haar mond rollen, krijg je het gevoel dat je ze bijna allemaal zou kunnen besluiten met ‘da’s logisch’.

Maar wat als de kanker driedubbel is uitgezaaid?

‘Je moet altijd alleen maar therapie en chemokuren doen als het zin heeft. De dokter bepaalt of het zin heeft. Dat doet die op basis van medische criteria, die moeten leidend zijn.’

Zijn er grenzen aan het geld dat je wilt uitgeven in de laatste levensfase?

‘Wat ik vind, losgekoppeld van geld, is dat we met elkaar de discussie moeten aangaan: moet alles wat kan? Sollen wij niet veel te veel met mensen die dood- en doodziek zijn? Mensen zouden mogelijk veel meer kwaliteit van leven hebben als ze die laatste maand prettig met hun familie doorbrengen, in plaats van doodziek van allerlei medicijnen in het ziekenhuis. Vanuit verschillende specialismen krijgen ouderen bakken met medicijnen voorgeschreven. We moeten ons veel meer verdiepen in de patiënt en wat die nodig heeft. Maar als je die discussie vanwege de kosten voert, dan krijgt die toch een beetje een nare bijsmaak. Het gaat mij ook om de kwaliteit van leven, want wij sollen te veel met oude mensen.’

Moet er eerder stil worden gestaan bij de mogelijkheid om te stoppen met een behandeling?

‘Stoppen met de behandeling als de patiënt daar geen baat bij heeft, vind ik sowieso goed. Alleen daar moet je geen prijskaartje aan hangen. Dit is echt een probleem dat in de spreekkamer van de dokter moet plaatsvinden. Praten is heel belangrijk. Wat is nu de levensverwachting? Wat is zinvol en wat is niet zinvol? Welke behandeling heeft deze patiënt bij andere specialismen? Weten we dat eigenlijk allemaal wel? Wij doen zoveel in Nederland wat niet noodzakelijk is. Laten we daar eerst eens mee stoppen.’

Bron: De Pers, 23 maart 2012

Tags: bestuurder, bezuiniging, budget, Schippers, VVD, VWS