Voor velen is een langer verblijf in de Brusselse bubbel een aanlokkelijk vooruitzicht. Voormalige parlementariërs en commissarissen weten als geen ander hoe hazen lopen in de Europese politiek en kennen iedereen binnen de instellingen. Uit die opgedane ervaring wordt naderhand klinkende munt geslagen. Op de markt waar politieke praktijkervaring en contacten worden verhandeld vormen lobbyende organisaties de vraagkant. Wie zijn belangen zo goed mogelijk wil behartigen, moet natuurlijk kennis in huis hebben van taaie procedures en ongeschreven regels.

Transparency International waarschuwt dat belangenverstrengeling al snel op de loer ligt. Oud-Commissievoorzitter Jose Manuel Barroso en zijn collega Neelie Kroes haalden er afgelopen jaar al veelvuldig de krant mee. Barroso kwam hevig onder vuur te liggen vanwege zijn overstap naar Goldman Sachs. Zijn hoge adviesfunctie bij de zakenbank die een grote rol speelde in de Griekse crisis, leidde tot een onderzoek door de ethische commissie. Kroes kreeg eveneens een onderzoek aan haar broek. Zij moest zich verantwoorden vanwege haar (inactieve) band met een bedrijf op de Bahama’s tijdens haar commissariaat. Eerder kreeg ze al kritiek vanwege haar actieve rol bij bedrijven als Uber, Bank of America en Salesforce. Van der Lugt vergeet even te melden dat Kroes – weliswaar  alleen gemeld op pagina 15 van de NRC  in een klein stukje – geheel van blaam gezuiverd is door het onderzoek. De aantijging stond eerder natuurlijk op de voorpagina.

30 procent van wat?

Uit het onderzoek blijkt dat 51 voormalige Europarlementariërs werk vonden bij een in het Europese lobbyregister geregistreerd bedrijf of organisatie. 26 Daarvan ging aan de slag bij een lobbykantoor, maar zij staan dan weer niet altijd in het Brusselse lobbyregister. Zo heeft Marije Cornelissen (GroenLinks) een eigen lobbykantoortje opgericht en geeft ook Judith Merkies (PvdA) strategisch advies over Europees beleid en ‘regulatory affairs’. Beiden staan niet in het transparantieregister.

Verschillende media meldden incorrect dat éénderde van alle voormalige Europarlementariërs bij een in Brussel lobbyende organisatie aan de slag is gegaan. De in het rapport genoemde 30 procent heeft echter betrekking op oud-EP’ers die aan het werk zijn gekomen buiten de politiek. Het gaat dus niet om een derde van alle 485 voormalige volksvertegenwoordigers, maar van slechts 171 nog werkende ex-parlementariërs. De overige 314 vervullen een ander ambt, genieten van de riante pensioenregeling of zijn van de radar van de onderzoekers verdwenen (ruim 20 procent).
Bovendien lobbyen de genoemde 51 ook niet allemaal in Brussel. Neem bijvoorbeeld Patricia van der Kammen, tot 2014 Europarlementariër voor de PVV. Zij ging na de verkiezingen terug naar haar oude werkgever: ze werd controller bij Tilburg University. De universiteit is geregistreerd in het lobbyregister van de EU en daarmee behoort het Brabantse Statenlid Van der Kammen ook tot de 51 ex-MEP’ers waarvan Transparancy International melding maakt.

De andere Nederlander van het gezelschap is Corien Wortmann-Kool. De voormalig CDA-politica is nu bestuursvoorzitter van ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland. Tevens is zij commissaris bij Aegon en voorzitter van de Raad van Toezicht van ngo Save the Children. In deze functies is haar Europese ervaring van veel grotere waarde. De connecties zijn overigens nog altijd warm. Ondanks haar vertrek uit Brussel is Wortmann vicevoorzitter gebleven van de Europese Volkspartij waarin de Europese christendemocratische partijen zijn verenigd. Wortmann en Van der Kammen worden in het onderzoek zo op één hoop gegooid, maar het gevaar van belangenverstrengeling en andere draaideureffecten is duidelijk niet gelijk verdeeld. Als in de media ook nog eens verkeerde cijfers worden vermeld, dan lijkt de draaideur meer toeren te maken dan het in werkelijkheid doet.

Gebrek aan regels

In het rapport staan nog andere opvallende cijfers. Meer dan de helft van de voormalige eurocommissarissen heeft banden met een lobbyende organisatie. Zes zijn actief bij een bedrijf en een even groot aantal bij een geregistreerde NGO. De onderzoekers hebben daarnaast gekeken naar de achtergrond van de geaccrediteerde lobbyisten in Brussel. 20 procent van hen heeft eerder gewerkt bij een Europese instellingen. Bij Google heeft zelfs meer dan de helft van de lobbyisten een verleden bij de EU.

Transparancy International wijt het vrijelijk overstappen vooral aan het gebrek aan regels. De roep om aanscherping van de regels komt alleen wel te laat. Vorig jaar werkte Frans Timmermans al aan de forse aanscherping van het lobbyregister. Veel meer dan wat cosmetische ingrepen leverde het niet op. Het Europees Parlement reageerde kritisch, maar had zichzelf al het recht van spreken ontnomen. De grootste fracties gooiden het – volgens van der Lugt: achter de deuren  – op een akkoordje en draaiden strengere regels voor zichzelf vakkundig de nek om. In plaats van een voorgestelde afkoelperiode van drie jaar mogen zij nog steeds elke zich aandienende baan pakken. Zij zijn daarmee beter af dan hun eigen personeel dat wel gehouden is aan een afkoelperiode van twee jaar. Ook een verbod op baantjes van zittende parlementsleden haalde het niet.